مفهوم شناسی و تبارشناسی قدرت وجنگ نرم اصول و روشهای رویارویی با آن در منابع علمی

بحث مقولهی «جنگ نرم» این روزها بیشتر از گذشته در محافل رسانهای و سیاسی کشور مطرح است؛ اما بهراستی حقیقت جنگ نرم چیست؟ چه کسانی و با چه اهدافی به دنبال تحقق آن هستند و به آتش آن دامن میزنند و سرانجام این که تاریخچهی این مسئله به چه زمانی بازمیگردد. برای تبیین پاسخ این پرسش باید مفاهیم زیر ابتدا تعریف گردد. تهدید نرم (soft threat): تهدیدی است نامحسوس، بدون ابزار فیزیکی و منازعهی مستقیم، اما تأثیرگذار، هدفمند و نرمافزارانه که به آرامی خود را در محیط هدف وارد و ماندگار میکند و هدفش تغییر افکار و سپس رفتار است و از هر نوع ابزاری به ویژه ایجاد تغییر در ساختار، برای پایدار کردن خود استفاده میکند. قدرت نرم (soft power): توانایی رسیدن به هدف بدون اعمال فشار، بلکه از طریق برایند و تصویر سازی و انعکاس افکار عمومی و نفوذ در باورهای انسانی و جستوجوی تولید قدرت پایدار. جنگ نرم (soft war): روشی برای جنگ و غلبه بر طرف مقابل بدون استفاده از زور نظامی اولیه و به صورت جذبی و اقناع است که با اقدام نرمافزارانه و روانی تلاش میکند حوزهی افکار و باورهای جامعه را به منظور تحقق اهداف خود اشغال کند و سپس تغییر اساسی و ساختاری در جامعهی هدف بر جای گذارد. این روزها واژهای به وفور در ادبیات کارشناسان و تحلیلگران استفاده میشود که خواستگاه آن حوادث روزهای پس از انتخابات دهمین دورهی ریاست جمهوری اسلامی ایران است. پس از وقوع آن حوادث در همان ایام، رهبر انقلاب پس از تبیین زوایای مختلف فتنهی رخداده به تبیین «جنگ نرم» پرداختند. بر اساس بند 5 اصل 110 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران «اعلان جنگ، صلح و بسیج نیروها» با رهبری به عنوان فرماندهی معظم کل قواست. از این منظر، ایشان لفظ جنگ را به کاربردند و نیز در گام اول به تشریح وظایف عناصر اصلی دخیل در این منازعه، تحت عنوان فرماندهان و افسران جنگ نرم پرداختند؛ و در گامهای بعدی بسیج عمومی در برابر این هجمه و تبیین راهبردها و راهکارها و نیز اقدامات پدافندی و آفندی (در دیدار رایزنان فرهنگی جمهوری اسلامی ایران) را در دستور کار اصلی خود قرار دادند. آنچه قطعی است اگر در مرحلهی نخست، مفهوم «جنگ نرم» به طور صحیح تبیین نشود، این تحلیل و تبیین غلط، بهطور قطع، منتج به تدبیر غلط خواهد شد. اینها پرسشهایی است که این نوشتار با توجه به برخی تحولات سیاسی روز کوشیده پاسخ آنها را بیابد. در این یادداشت به مفهوم شناسی جنگ نرم از حیث ریشهیابی لغوی و اصول و روشهای رویارویی با آن در منابع علمی خواهیم پرداخت.